Heerenveense Centrum Van 15 april tot en met 16 mei komt de geschiedenis tot leven in het centrum van Heerenveen. Je vindt er een tijdelijke wandelroute, vol met interessante Verhalen van Verzet en Vakmanschap.
De route gaat langs 8 plekken waar ooit ambachtslieden en ondernemers werkten. Je komt langs plekken waar mensen in de oorlogsperiode hun vakmanschap en menselijkheid in hebben gezet om anderen te helpen.
Op 3 mei om 11:00 uur is er een rondleiding van de wandelroute door het centrum.
Wil je graag meedoen? Meld je dan even aan via de knop hieronder.
Meld je aan!
Hieronder vind je de wandelroute inclusief een stukje geschiedenis. Ontdek het zelf!
Banner 1
Crackstate was zo’n 200 jaar geleden (tot 1952) het Gerechtsgebouw. In de Tweede Wereldoorlog is het ’t politiebureau onder Duits toezicht. In oktober 1944 neemt het wrede en gewelddadige SD-Kommando Kronberger Crackstate in bezit. Vanaf dan heerst er een waar schrikbewind in Friesland. Hoeveel slachtoffers dit Kommando in totaal heeft gemaakt, is na de bevrijding niet vastgesteld. Sinds 1952 is Crackstate onderdeel van het gemeentehuis.
Banner 2
Achter Crackstate werd in 1890 een Huis van Bewaring gebouwd. Tijdens de oorlog dient dit gebouw als detentie- en verhoorruimte van de Sicherheitsdienst, de SD. Met de komst van het Kommando Kronberger in 1944 worden die verhoren tot wrede, onmenselijke martelingen. Meer dan zestig Nederlanders overleven hun gevangenschap in Crackstate niet. Crackstate is in ‘44/’45 de ‘hel van het Noorden’, het ‘Oord van verschrikking’. De gevangenis is in 1973 afgebroken. Een brokstuk van de gevangenismuur staat bij het gemeentehuis als monument ter nagedachtenis aan de slachtoffers die hier door de bezetter zijn omgebracht.
Lees verderBord 1
Op de hoek van de Oude Koemarkt is sinds 1901 café-restaurant Paul Kruger gevestigd. In de periode voor en na de Tweede Wereldoorlog is de familie Lubach uitbater van het café-restaurant. Tijdens de bezettingsjaren wordt het pand gevorderd door de Duitse Wehrmacht en is het het ‘Wehrmachtheim’. Verderop, op nr. 6 (nu café ’t Houtsje) woont de Joodse ziekenhuis-arts Max Roeper, die zijn beroep niet meer mag uitoefenen. Max Roeper sterft in januari 1945 in Auschwitz als gevolg van alle ontberingen. Er ligt een struikelsteen op nr. 6 ter nagedachtenis aan Max Roeper.
Bord 2
Hendrik Steenwijk heeft in de Tweede Wereldoorlog een schoenenzaak aan de Dracht 5, vlak na Hotel Groen bij de Hoofdbrug. Steenwijk behoort tot de kern van het Heerenveense verzet. Hij is ook penningmeester van de plaatselijke L.O., de Landelijke Organisatie voor Hulp aan Onderduikers en zorgt ervoor dat er voldoende geld beschikbaar is voor de verzetsactiviteiten. Vanuit Steenwijks schoenenwinkel wordt op 14 oktober 1942 het distributiekantoor in Joure overvallen. Het is de eerste overval op een distributiekantoor in Nederland. De naam van Hendrik Steenwijk wordt genoemd bij de ‘Boom der Onverzettelijken’ in het parkje achter Minckelersstate.
Lees verderBord 3
De firma Jager & Wierda heeft al vóór de Tweede Wereldoorlog een groot garagecomplex aan de Gedempte Molenwijk, achter de Dracht en aan de Dracht zelf een showroom en winkel voor automobielen. In de Tweede Wereldoorlog worden de wagens gevorderd, maar de garage heeft wél werk. Kapot materieel dat de Duitsers zelfs per spoor in Heerenveen afleveren moet worden opgehaald en weer rijklaar worden gemaakt in de garage. Dat gebeurt zodanig ‘professioneel’, dat dat materieel – weer op de trein gezet – vele kilometers verderop weer defect is. Jager & Wierda verzorgt ook het ambulancevervoer in de oorlog.
Bord 4
Jan de Jong heeft een smederij en een winkel met kachels en huishoudelijke artikelen aan de Dracht 73-75. Hij is in de Tweede Wereldoorlog hoofdcontactpersoon van de Landelijke Organisatie voor hulp aan onderduikers in de regio. Smid De Jong zorgt er onder andere voor dat in 1942 het Joodse gezin Tof aan de Lindegracht in veiligheid wordt gebracht. Meteen na de bevrijding wordt hij gemeentecommandant voor de Nederlandse Binnenlandse Strijdkrachten en vraagt Ekke de Haan waarnemend burgemeester te worden. Voor Smid De Jong, en anderen die hun leven waagden in de Tweede Wereldoorlog, is op 15 april 2023 de ‘Boom der Onverzettelijken’ geplaatst in het parkje achter Minckelersstate.
Lees verderBord 5
Op het Gemeenteplein staat tot 1952 het gemeentehuis van Heerenveen (nu café-restaurant ’t Gerecht). In de Tweede Wereldoorlog werkt Corrie Spruyt op het gemeentehuis. Corrie manipuleert onder andere het bevolkingsregister, zodat veel mannen niet worden opgeroepen voor de Arbeitseinsatz. In de Watertoren bij het plein laat Meine Bleeker, machinist van de Watertoren, het verzet wapens verbergen en prepareren. Ook fotograaf Christiaan Weijer van de overkant (Lindegracht 57, nu café ’t Kannet) komt regelmatig langs. Weijer moet in opdracht Duitse officieren portretteren. In de Watertoren is water en elektriciteit en hier ontwikkelt hij de foto’s opnieuw, om door te kunnen spelen naar het verzet.
Bord 6
Op Lindegracht 13 woont het Joodse ondernemersechtpaar Bram en Johanna Tof met hun kleine zoontje Moritz. Zij hebben hier een textielzaak. Als Bram Tof zich in Westerbork moet melden, duikt het gezin onder, met behulp van Smid Jan de Jong en Joop en Teun Overdiep. Bram en Johanna worden in Katlijk ondergebracht en de kleine Moritz komt in Burgum bij een gezin terecht. Jacob Borger haalt daags na de onderduik de meubelen op om ze veilig te stellen. Het gezin Tof heeft als enige Joodse gezin in Heerenveen de Tweede Wereldoorlog overleefd.
Lees verderBord 7
Het echtpaar Borger aan de Heideburen 41 heeft een meubelzaak in Heerenveen. Als het Joodse ondernemersechtpaar Tof aan de Lindegracht moet onderduiken, rijdt Jacob Borger de dag erna de vrachtwagen voor, haalt alle meubels uit het woonhuis en verspreidt die over zijn opslag en bij de overburen op Nieuwburen 56, het echtpaar Overdiep. Joop Overdiep, die in Heerenveen Drukkerij Van der Vegt & Overdiep heeft, en zijn vrouw Teun zijn diep betrokken bij het verzet. Teun onder andere als koerierster en Joop zorgt er mede voor dat er Amsterdamse voetballertjes in de hongerwinter naar Heerenveen komen om hier op te vangen. Joop en Teun Overdiep hebben aan het eind van de oorlog het echtpaar Tof in de onderduik.
Bord 8
Op zaterdag 14 april is het paniek in de gevangenis van Crackstate. De Duitsers dreigen de gevangenis op te blazen. In de bakkerij aan de overkant kunnen bakker Gerlof de Wolf en zijn 16-jarige bakkersknecht Hendrik Kooy zien dat de Duitsers Crackstate verlaten. Samen met Hendrik gaat bakker De Wolf behoedzaam de gevangenis binnen, pakt de sleutels van de celdeuren en weet alle zestig gevangenen te bevrijden. Omwonenden ontfermen zich buiten over hen. Wanneer er vijf minuten later weer Duitsers verschijnen, zijn alle cellen leeg. De volgende dag wordt Heerenveen bevrijd.
Lees verder
